منطقه آستاراخان یک بخش از ناحیه جنوب روسیه و وابسته به منطقه اقتصادی ولگا می باشدواقع شدن این منطقه در تقاطع مسیرهای تجارت،بسترهای مناسبی را جهت توسعه ی زیر ساخت های حمل و نقل منطقه فراهم آورده است.منطقه آستاراخان یک قطب استراتژیک و با اهمیت حمل و نقل می باشد که راه های آبی دریای خزر و رود ولگا را به شبکه خطوط آهن و بزرگراههای روسیه متصل میکند.قطب حمل و نقل آستاراخان در کوتاه ترین مسیر اتصال اروپا از طریق روسیه به شرق اسیا و آسیای مرکزی و کشورهای هند و پاکستان در اقیانوس هند قرار گرفته است...
آستاراخان منطقه استراتژیک در بازرگانی
آستاراخان در گذر تاریخ
آستاراخان در طول تاریخ نام های مختلفی به خود گرفته است.از جمله:ایتیل، سارای باتو،هشتر خان،حاجی طرخان،تستیرو خام،آستور خان و از سال 1558 میلادی پس از تصرف این ومنطقه توسط تزار روس به نام فعلی آسترخان نامیده شد.
موقعیت خاص جغرافیایی سرزمین آستراخان مانند:عبور رودخانه ولگا و قرار گرفتن در ساحل شمالی دریای خزر سبب شد تا این منطقه مهم و استراتژیک، به عنوان پایتخت ماهیگیری و نیز دروازه خزر همواره مورد طمع قرار گیرد.
تسلط کمونیسم در سال 1917 و عدم ارتباط با خارجیان موجب شد تا آستاراخان درخشش گذشته خود را به عنوان دروازه روسیه به خزر در حمل و نقل و تبادلات جهانی از دست داده که تطیل شدن سرکنسولگری ایران را در سال 1932 به دنبال داشت.
پس از گذشت 70 سال حکومت کمونیستی و شکستن دیوارهای اهنین، آستاراخان از کشتی ایرانی میرزاکوچک خان استقبال نمود و زندگی دوباره تجاری و برقراری ارتباط با دنیای خارج را جشن گرفت.با ایجاد کریدور شمال جنب و تردد روزافزون کشتی های تجاری رونق اقتصادی این منطقه نیز آغاز گردید.لازم به ذکر است که در حال حاضر استان آستاراخان با استانهای مختلف جمهوری اسلامی ایران از جملهکگیلان،مازندران،گلستان،خراسان رضوی،آذربایجان شرقی و هرمزگان طرف همکاریهای تجاری،اقتصادی و فرهنگی می باشد.
موقعیت جغرافیایی آستاراخان و ویژگی های منحصر به فرد آن
منطقه آستاراخان در منتهی الیه شرقی بخش اروپایی روسیه واقع شده است.مساحت سرزمینی این منطقه بالغ بر 44 هزار کیلومتر مربع می باشد.آستاراخان یک منطقه مرزی به شمار می اید که طول مرزهای زمینی آن 2/1810کیلومتر و مشتمل بر 298 کیلومتر مرز ساحلی(دریایی) می باشد.این منطقه مرز مشترک زمینی با قزاقستان و مرزهای آبی مشترک با کشورهایکآذربایجان، ترکمنستان،وجمهوری اسلامی ایران دارد.
منطقه آستاراخان یک بخش از ناحیه جنوب روسیه و وابسته به منطقه اقتصادی ولگا می باشدواقع شدن این منطقه در تقاطع مسیرهای تجارت،بسترهای مناسبی را جهت توسعه ی زیر ساخت های حمل و نقل منطقه فراهم آورده است.منطقه آستاراخان یک قطب استراتژیک و با اهمیت حمل و نقل می باشد که راه های آبی دریای خزر و رود ولگا را به شبکه خطوط آهن و بزرگراههای روسیه متصل میکند.قطب حمل و نقل آستاراخان در کوتاه ترین مسیر اتصال اروپا از طریق روسیه به شرق اسیا و آسیای مرکزی و کشورهای هند و پاکستان در اقیانوس هند قرار گرفته است.
جایگاه مطلوب جغرافیایی، توسعه پایدار اقتصادی و ارتباطات سیاسی-فرهنگی، آستاراخان را به یک منطقه با قابلیت های بزرگ اقتصاد خارجی تبدیل نموده است.
توانمندی های اقتصادی آستاراخان
منطقه آستاراخان از معادن و منابع بسیار غنی از جمله:نفت و گاز(130میلیون تن نفت،7500 میلیارد متر مکب گاز،1200 میلیون تن گاز تلغیظ شده) مصالح ساختمانی . نمک برخوردار می باشد.1150تشکیلات اقتصادی از انواع مختلف مالکیت در آستاراخان فعالیت می نمایند.موضوعات فعالیت های این شرکت ها که جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده اند به شرح زیل می باشد:
§ مجموعه های سوخت و انرژی
§ مجموعه های ماشین سازی
§ مجموعه های صنایع غذایی
§ مجموعه های مصالح ساختمانی
§ مجموعه های صنایع شیمیایی و پتروشیمی
§ مجموعه های صنعت چوب
§ مجموعه های شیشه سازی
§ مجموعه های صنعت چاپ
§ مجموعه های صنایع پزشکی
شرایط و موقیت جغرافیایی منطقه، آستاراخان را به یک قطب استراتژیک حمل و نقل تبدیل کرده است.از این منظر آستاراخان کلیدی ترین شاهراه ارتباط کوتاه و کم هزینه آسیا- اروپا محسوب می گردد.همچنین منطقه آستاراخان برخوردار از پتانسیل های منحصر به فرد حمل و نقلی می باشد که بدان جایگاه و نقش کلیدی در کریدور بین المللی شمال-جنوب بخشیده شده است.شبکه حمل و نقل منطقه مشتمل بر موارد زیل می باشد:
§ 555 کیلومتر خطوط راه آهن
§ 3733 کیلومتر بزرگراه
§ 1421 کیلومتر راه آبی قابل کشتیرانی
§ 188 کیلومتر کانال کشیرانی ولگا- خزر
با در نظر گرفتن شرایط مطلوب ناشی از امتیازات رودخانه ولگا و دریای خزر قطب حمل و نقل آستاراخان کوتاه ترین و مناسب ترینمسر برای اتصال اروپا به کشورهای اسیای مرکزی، هند، پاکستان،و کشورهای حوزه ی اقیانوس هند می باشد.گشایش این مسیر حمل و نقل جدید در طول بنادر: بمبئی(هند)، بندر عباس(ایران)،انزلی،امیرآباد،نوشهر(ایران-دریای خزر) و آستاراخان(روسیه) و ...را میتوان باصرفه ترین مسیر موجود معرفی نمود چرا که با استفاده از این مسیر هم در زمان و هم در هزینه های حمل و نقل کالا صرفه جویی بسیار می شود.با توجه به برآوردهای کارشناسی توسعه مسیر آبی(ولگا-دن-دانوب) امکان افزایش ترافیک کالا از سوی کشورهای حاشیه خزر، خاورمیانه و جنوب شرق آسیا به روسیه و اروپا و کشورهای آسیای مرکزی را فراهم خواهد آورد.در این صورت زمان حمل کالا با کشتی در مقایسه با دیگر مسیرهای موجود 2 تا 3 برابر کاهش خواهد یافت.ضمن آنکه هزینه های حمل و نقل نیز به میزان قابل ملاحظه ای افت خواهد نمود.به همین منظور توجه بسیاری معطوف توسعه قطب حمل و نقل آستاراخان گردیده است.
از همین رو استاراخان طی دهه های گذشته در حال توسعه ی زیر ساخت های دریانوردی خود بوده است که از آن جمله می توان به ایجاد تجهیزات بندری،کارگاه های ساخت و تعمیر کشتی،سرویس های امدادی و زیر بنایی،خدمات بهداشتی و قرنطینه ای،گمرک و تاسیسات عالی و تخصصی آموزشی اشاره نمود.مجموعا بیش از 180 فروند کشتی به طور مداوم در آبهای خزر در حال ترددند که از این تعداد 150 فروند متعلق به روسیه می باشند.لازم به ذکر است بخش عمده صادرات آهن آلات (بیش از 30 درصد) از طریق بندر آستاراخان بارگیری می شود.
در حال حاضر سیستم حمل و نقل ابی آستاراخان به دو بخش استراتژیک تقسیم می شود:
الف)بندر آستاراخان که در شهر آستاراخان واقع می باشد
ب) بندر تجاری-دریایی الیا که در کانال ولگا-خزر و با فاصله یکصد و بیست کیلومتری از شهر آستاراخان قرار گرفته است.تجهیزات زیر بنایی حمل و نقل بندر الیا که ساخت آن در سال 1996 آغاز و در سال 2004 میلادی به پایان رسیده است به همراه ایستگاه خط راه آهن و لنگرگاه بارگیری محصولات نفتی و نیز ترمینال غله این بندر را تبدیل به پایه های خوبی برای رشد پایدار ترانزیت کالا از طریق منطقه نموده است.
فرودگاه بین المللی آستاراخان بعنوان حلقه رابط ارتباطات هوایی مورد استفاده خطوط هوایی فدراسیون روسیه و نیز کشورهای دیگر میباشد.
شاخص های پایه ی توسعه اقتصادی منطقه آستاراخان
توسعه اقتصادی استان که ار سال 1997 آغاز شده است رشد پیوسته ای را تجربه کرده است، بطوریکه در طول چند سال گذشته وضعیت شاخص های پایه ی اقتصادی منطقه رشد قابل ملاحظه ای داشته است.
نتایج توسعه اقتصادی آستاراخان در سال های اخیر موید رشد اقتصادی پایدار بوده و موجبات نیل به اهداف ذیل را فراهم آورده است:
§ جایگاه نخست ناحیه جنوب روسیه در میزان توسعه ذخایر معدنی
§ جایگاه دوم ساخت و ساز
§ جایگاه نخست منازل مسکونی
§ جایگاه نخست سرمایه گذاری سرانه
§ جایگاه نخست متوسط درآمد و حقوق دریافتی
نمودار مربوط به افزایش تغییرات شاخص های پایه اقتصادی منطقه طی سال های گذشته
عنوان | درصد |
تولید ناخالص منطقه ای | 5/169 |
صنعت | 2/184 |
کشاورزی | 4/141 |
سرمایه گذاری | 3/148 |
فعالیت های قراردادی | 3/188 |
حجم معاملات تجاری خرد | 2/158 |
تردد بازرگانی کالا | 4/195 |
تجزیه و تحلیل امار و ارقام فوق به خوبی نمایانگر عزم جدی مردم منطقه،مدیران استانی و فدرال جهت سرعت بخشیدن به آهنگ رشد اقتصادی خود می باشد که با توجه به پیوندهای تجاری-اقتصادی استان با مناطق مختلف جمهوری اسلامی ایران(به ویژه استان های شمالی کشور) اثار مثبتی عاید کشورمان گردیده است.افزایش سطح فعالیت های بندری و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در خزر و نیز رشد صادرات (عمدتا غیر نفتی) کشورمان از طریق گمرک آستاراخان گواه روشنی بر این مدعاست.
همکاری های اقتصادی خارجی منطقه
مجموعا شرکت های آستاراخان با بیش از 59 کشور جهان ارتباط اقتصادی دارند و محصولات این جمهوری به بیش از 36 کشور جهان صادر می شود.واردات نیز از 50 کشور انجام می پذیرد.مهمترین شرکای خارجی آستاراخان عبارتند از :ایران،آلمان،قزاقستان،اوکراین و ازبکستان.
لازم به ذکر است که طی سال های اخیر سهم عمده سرمایه گذاری به ترتیب مربوط به حوزه استخراج معادن،ساختمان سازی،حمل و نقل،ارتباطات،تحقیقات و بازرگانی بوده است.
سند اصلی تنظیم سرمایه گذاری در سرزمیت آستاراخان عبارت است از "قانون منطقه ای راجع به فعالیتهای سرمایه گذاری در آستاراخان" که در سال 1998 به تصویب رسیده است.قانون مذکور شرایط پروسه های سرمایه گذاری را فراهم می آورد.وضعیت و جایگاه پروژه های سرمایه گذاری و نیز راههای حمایت دولتی برای اولین بار در این قانون تعریف شده است.طبق قانون مذکور و قانون منطقه ای مالیاتی یکی از راههای دولتی جهت تحقق پروژه های سرمایه گذاری "مالیات ترجیحی" برای شرکت های مجری پروژه های سرمایه گذاری و "طرح های خیلی مهم" می باشد:
§ برای شرکت های مجری پروژه های سرمایه گذاری بسیار مهم نرخ مالیات بر درآمد5 /13درصد و مالیات بر سرمایه 90 درصد کاهش خواهد داشت.
§ برای شرکت های مجری پروژه های سرمایه گذاری مصوب در استانداری آستاراخان نیز نرخ مالیات بر سود که به عنوان نتیجه بهره برداری از موضوعات مربوط به سرمایه گذاری صنعتی کسب گردیده است 5/15درصد تعیین شده است.
§ برای شرکت های مجری پروژه های سرمایه گذاری مصوب در استانداری ، نیز نرخ مالیات بر سرمایه مرتبط با موضوعات سرمایه گذاری های صنعتی که در نتیجه انجام پروژه های سرمایه گذاری بنا نهاده شده است 50 درصد کاهش خواهد یافت.
§ مقررات مالی و تضمین سرمایه منطقه مبنی بر تامین امنیت سرمایه های اعتباری در نظر گرفته شده برای اجرای پروزه های سرمایه گذاری،مقررات تضمین جبران خسارت که بر اثر عدم اجرای شرایط قرارداد رخ داده باشد.
§ مقررات مربوط به حمایت های اطلاعاتی از پروژه های سرمایه گذاری با هدف بهبود قانون گذاری منطقه ای و تنظیم اصول فعالیت های سرمایه گذاری،قانون منطقه آستاراخان که جنبه های مدیریتی و حقوق سازماندهی و هزینه بودجه توسعه منطقه آستاراخان را تعیین می نماید، حمایتهای دولتی از پروژه های سرمایه گذاری خیلی موثر را تدوین و در راستای جذب هر چه بیشتر سرمایه گذاری های مکمل اقتصاد منطقه تصویب شده است.
تا کنون بین مسولین استان مازندران و جمهوری آستاراخان 14 ئوره مذاکره انجام شده که منجر به عقد چندین تفاهم نامه شده است.رئیس دومای دولتی آستاراخان در ملاقاتی که با استاندار مازندران در خرداد ماه سال گذشته در ساری داشته ضمن بیان اینکه 131 شرکت ایرانی در جمهوری آستاراخان در حال فعالیت می باشند به دو برابر شدن جابجایی کالا در چند ماه ابتدایی سال89 بین بنادر شمالی ایران و آن جمهوری خبر داد.وی ایران و مازندران را از مناطق هدف توسعه همکاری های تجاری استاراخان برشمرد و افزود:در آینده ای نزدیک باید تعاملات گمرکی جمهوری آستاراخان و مازندران افزایش یابد.
منبع:سایت سازمان بازرگانی استان مازندران